Paylaş |
|
Tweet |
UZAKDOĞU’YA ULAŞABİLMEK için Atlas Okyanusu ndan Büyük Okyanus’a bir geçit arayan Portekizli, İspanyol, Ingiliz ve Fransız denizciler, XVI. yy boyunca Amerika kıtasının kuzeyine yöneldiler. Fransızlar Kanada’ya, tspanyollar Florida’ya yerleşirken, Atlas Okyanusu ile Apalaş Dağları arasındaki bölge ancak XVII. yy’da Ingilizler tarafından kolonileştirildi. Böylece Kuzey Amerika’da birbirlerine komşu olan îngilizler ile Fransızlar, Champlain’in Ouebec’i kurmasıyla (1608) başlayıp Amerika Birleşik Devletlerinin bağımsızlığına kadar sürecek bir mücadeleye giriştiler. Saint-Lawrence’tan Carolina’ya kadar uzanan Atlantik kıyılarına kendi kolonilerini yerleştiren bu ıkı imparatorluk arasındaki çıkar çatışmaları, Fransa’nın yenilgisi ve 1763’te imzalanan Paris Antlaşmasimn şartlarına göre Kana- da’dan çekilmesiyle sonuçlandı. Ne var ki, savaşın galibi İngiltere de bütün bu topraklara sahip olmanın hiçbir faydasını göremedi. Amerikan kolonileri arasında başlayan ayaklanma, çok geçmeden Ingiltere’ye karşı bağımsızlık savaşma dönüşmüştü. Kanada yenilgisinin intikamım almak için bunu fırsat bilen Fransa bütün gücüyle kolonileri destekledi. Bu savaştan yenik çıkan ve ABD’nin bağımsızlığım tanıyan İngiltere nin Kuzey Amerika’daki egemenliği böylece sona erdi.
Sonuçta bu mücadeleden kazançlı çıkan ne Ingiltere oldu, ne de Fransa.
Kuzey Amerika’daki İngiliz ve Fransız kolonileri birbirinden çok ayn yapıda olduğu gibi, İngiliz kolonileri de kendi aralarında büyük bir farklılık gösteriyordu. Güneyde kurulan Virginia ile Kuzey ve Güney Carolina gibi ilk İngiliz kolonilerinde çok geçmeden büyük tarım işletmeleri egemen olmaya başladı. Özellikle Virgmia’nın ekonomisi ve refahı 1620’lerde başlayan tütün tarımına dayanıyordu. Böylece, tanma gerekli işgücünü sağlayabilmek için, XVII. yy’ın ikinci yansından itibaren, güney kolonilerinin belirgin özelliklerinden biri olan köle kullanımı yaygınlaştı. New England kolonilerine ilk yerleşenler ise, İngiltere’deki din baskılarından kaçan göçmenlerdi. Bu grubun ilk partisi 1620’de Mayflower gemisiyle gelerek Plymouth Körfezi’ne çıktı; 1630’daki ikinci partiyle gelenler de Boston şehrini kurdular. Bu Püritenlerin Massachusetts^ getirdiği uzlaşmaz ve hoşgörüsüz hava, bölünmelere yol açtı; örneğin Connecticut ve Rhode İsland böyle kuruldu. HollandalIlar 1664’te Nieuw Amsterdam (bugünkü New York’u) kurarken, Protestan Quaker mezhebinden William Penn de Pennsylvania’yı kurdu.
Ingiltere’den sürekli gelen göçmen dalgalan, hızlı nüfus artışı ve İngiltere’nin ticaret ilişkilerinde kolonilerine ayn çalık tanınması nedeniyle, İngiliz kolonileri hızla büyüyüp gelişti. Buna karşılık, Fransa adına keşif gezilerine çıkan Floransak Verrazano’nun Nouvelle-France (Yeni Fransa) diye adlandırdığı Kanada’da tutarlı bir kolonileşme olmadı. 1534’te Jacques Cartier’nin keşfettiği bu topraklarda Samuel Champlain’in kurduğu (1608) kolonide, Jean Talon’un başarılı yönetim dönemi (1665-1672) dışında, hiçbir zaman bir gelişme politikası ve sürekli bir nüfus artışı görülmedi. 1627’den sonra Protestan göçmenlerce yasaklanan Nouvelle France, kralların ve bakanların ilgisizliği nedeniyle yeterince gelişemedi. •